काठमाडौं ।

नेपाली साहित्यको लघुकथा विधा आज जुन उचाइमा छ, त्यो केवल शब्दको साधनाले होइन, समर्पण, श्रद्धा र निरन्तर सृजनात्मक जाँगरको परिणाम हो । यही यात्राको उज्यालो क्षणमा लघुकथा प्रतिष्ठान, नेपालले आफ्नो चौथो वार्षिकोत्सव भव्य, सभ्य र सृजनाको अर्थमा भावपूर्ण रूपमा सम्पन्न गरेको छ ।

“शब्द, भावना र चेतनाको सगरमाथा” जस्तै लाग्ने यो वार्षिकोत्सव फेसबुक लाइभमार्फत करिब दुई घण्टा सञ्चालन भयो । देशविदेशका लघुकथाकार, पाठक, सम्पादक र समीक्षकहरूले शुभकामना, सन्देश र ३३ सामयिक लघुकथा पठाउँदै यस अवसरलाई साहित्यिक तिहारमा रूपान्तरण गरे, जहाँ भावनाको बत्ती बल्थ्यो, शब्दको फूल चढ्थ्यो र विचारको अघ्र्य अर्पण हुन्थ्यो ।

स्रष्टाद्रष्टाको सामूहिक उत्सव
कार्यक्रमको प्रारम्भमै स्रष्टाहरूले पाठकीय मन्दिरमा आफूआफ्ना दीप जलाए । समर भण्डारीदेखि गरिमा आचार्यसम्म, डिमला जर्गादेखि सन्जिता भट्टराईसम्म, शारदा भण्डारीदेखि शुक्रराज कुँवरसम्म, असङ्ख्य स्रष्टाहरूले शब्दमार्फत “साहित्य नै साझा आत्मा हो” भन्ने भाव पोखेका थिए । उक्त दिन, लघुकथा मात्र होइन आस्था, अनुभव र आत्मसाक्षात्कारको संगम पनि थियो । रचना शर्माले चितवनबाट कुशल सञ्चालन गरिरहेकी थिइन् भने राजविराजका मनोहर पोखरेल र सिरहाका नन्दलाल आचार्य सक्रिय सहयोगीका रूपमा उपस्थित थिए ।

विमर्श र वाचनको संवादात्मक सौन्दर्य
प्रा.डा. खेमराज खनाल, रमेन्द्र कोइराला र पुण्य कार्कीको विमर्शले कार्यक्रमलाई बौद्धिक गहिराइ प्रदान ग¥यो । “लघुकथा छोटो कृति होइन, समयको सचेत विस्फोट हो,” भन्ने उनीहरूको अभिव्यक्ति लामो तालिम जस्तै स्रष्टाहरूको चेतनामा गुञ्जियो । तिहारको रङ, उज्यालो र संवेदना मिसिएको परिवेशमा दर्जनभन्दा बढी सामयिक लघुकथाहरू वाचन भए, जसमा अन्धकार र उज्यालो, श्रद्धा र उपेक्षा, आस्था र यथार्थको गहिरो द्वन्द्व उजागर भयो । ती लघुकथाहरूले स्पष्ट सन्देश दिए– “हाम्रो समाज बोल्छ, यदि हामीले सुन्न जानेछौँ भने।”

चार वर्षको यात्राको प्रतिबिम्ब
२०७८ साल कार्तिक ३ गते स्थापना भएको लघुकथा प्रतिष्ठान, नेपाल आज चार वर्षे सृजनात्मक यात्रामा प्रवेश गरेको छ । संस्थापक अध्यक्ष लक्ष्मी रिजाल, पहिलो सदस्य नन्दलाल आचार्य र मनोहर पोखरेलको पहलमा सुरु भएको “मलन समूह” लघुकथाको दैनिक वाचन–विमर्शको मञ्च थियो । यो अभियान २०७८–८० बीचमा सयौं लघुकथाको अध्ययन–विश्लेषण हुँदै साहित्यिक संवादको सशक्त केन्द्रमा रूपान्तरित भयो ।२०८० पछि रचना शर्मा र एन्जल निलुको सहभागिताले यसलाई नयाँ नाम मिल्यो “निरमलन समूह”, जहाँ लघुकथा केवल कथा रहेन, “सामाजिक ऐना” बन्यो ।

स्वस्तिका सिम्खडा लघुकथा सम्मान: श्रद्धा, स्मृति र सृजनाको संगम
कार्यक्रमको सबैभन्दा भावनात्मक क्षण थियो “स्वस्तिका सिम्खडा लघुकथा सम्मान–२०८२” को घोषणा । दिवङ्गत स्रष्टा स्वस्तिका सिम्खडा,; जसले आफ्नो जीवनभर लघुकथालाई साधनाको रूपमा बाँचिन्, उनकै स्मृतिमा यो सम्मान लक्ष्मी रिजाल संरक्षक रहने गरी नन्दलाल आचार्यद्वारा स्थापना गरिएको हो । स्वस्तिका सिम्खडा ती स्रष्टा थिइन् जसको कलममा सामाजिक यथार्थको नाङ्गो सचेत स्वर गुञ्जिन्थ्यो । उनको “प्राणप्रतिष्ठा” नामक लघुकथा सङ्ग्रह २०८१ सालमा प्रकाशित भएको थियो । त्यसमा उनले शब्दलाई आत्मा र मानवीय चेतनालाई धर्म बनाएकी थिइन् ।

सिम्खडा जाँगरिली, प्रतिबद्ध र सृजनात्मक निरन्तरताको प्रतीक थिइन् । उनको कलम रोकिए पनि उनका विचार अझै सजीव छन् । गत वर्ष (२०८१) उक्त सम्मान एन्जल निलु (मिना साह) लाई प्रदान गरिएको थियो । यो वर्ष, २०८२ को स्वस्तिका सिम्खडा लघुकथा सम्मान संखुवासभाकी जुझारु लघुकथाकार शारदा दहाल भण्डारीलाई प्रदान गरिने घोषणा गरिएको छ ।
घोषणा संस्थापक अध्यक्ष लक्ष्मी रिजालले गर्दै भनिन– “यो सम्मान शब्दको मात्र होइन, आत्माको पुनःजागरण हो । स्वस्तिकाको सन्देश हामी प्रत्येक स्रष्टाको कलममा बाँचिरहेको छ ।”सम्मान राशी रु. १,१११÷– र प्रमाणपत्र रहेको जनाइएको छ ।