कथा
नारायणगोपालको २९ औँ स्मृतिदिवसका अवसरमा उनीबारेका केही रोचक प्रसङ्गहरू
पहिलोपल्ट नारायणगोपाललाई स्वर–सम्राटको उपाधि नारायणगोपालका अन्य मित्र एवम् उनका गीतकार नगेन्द्र थापाले दिएका थिए । नारायणगोपाल पेमाला गुरुवाचार्यसित लगनगाँठो कसेर २०२७ सालमा दार्जीलिङबाट पोखरा गएपछि थापाले ‘धूपी’ (भदौ, २०२७) को अङ्कमा पहिलोपल्ट ‘नेपालको स्वर–सम्राट’ भन्ने उपाधि दिएका थिए । कालान्तरमा उनी त्यही उपाधिले प्रसिद्ध भए ।
रेडियो नेपालमा पहिलोपल्टको स्वर परीक्षामा नारायणगोपाल अनुत्तीर्ण भएका थिए । त्यसपछि २०१६ सालमा प्रेम–माणिकको सङ्गीत र राममान तृषितको ‘पन्छीको पङ्खमा धर्तीको याद दियो’ बोलको गीत गाएर उनले रेडियो नेपालको स्वरपरीक्षा उत्तीर्ण गरेका हुन् ।
नारायणगोपाल पहिला प्रेमध्वज र माणिकरत्नले खोलेको ‘नवकला परिवार’ नामक संस्थाले आयोजना गर्ने कार्यक्रम र प्रेम–माणिकले गाउने कोठेगायनमा उनीहरूलाई तबला बजाएर साथ दिन्थे ।
नारायणगोपालले सार्वजनिक रूपमा पहिलोपल्ट सिंहदरवारको नाचघरमा गाएका थिए– आफ्नै सङ्गीतमा रत्नशमशेर थापाको गीत– ‘स्वर्गकी रानी मायाकी खानी’ । यस गीतमा एकोर्डिएन बजाइदिने कलाकार थिए, प्रसिद्ध सङ्गीतज्ञ नातिकाजी । तर त्योभन्दा अघि उनी ९ वर्षको हुँदै उनले आफ्ना दाजु नन्दगोपालले लेखेको ‘किसान’ नामक नाटकमा दृष्टिविहीन गायकको भूमिकामा अभिनय गर्दै पहिलोपटक डबलीमा गाएका थिए ।
नारायणगोपाल रेडियो नेपालले आयोजना गर्ने आधुनिक गीत प्रतियोगितामा २०२३ मा उत्कृष्ट सङ्गीतकार र २०२४ सालमा उत्कृष्ट गायक भएका थिए । उनी ‘जगदम्बश्री’ पाउने पहिलो व्यक्ति थिए ।
नारायणगोपालले गाउने प्रायः सबै गीत–सङ्गीतको पहिलो सल्लाहाकार हुन्थिन् उनकी श्रीमती पेमाला गुरुवाचार्य । र अधिकांश गीतमा पेमालाको सल्लाह–सुझाव नै सर्वस्वीकार्य हुन्थ्यो, नारायणगोपाललाई । तर निर्णायक घडीमा कहिलेकाहीँ उनी आफ्नो आत्माको निर्णय मात्र सुन्थे । कवि हरिभक्त कटुवालको ‘मलाई नसोध कहाँ दुख्छ घाउ’ मा पेमालाकै निर्णय माने । किनभने जुन लयमा आज यो गीत बज्छ, त्यो धुन उनका अन्य मित्र एवम् पेमालासँग विवाहपछिको पोखरा बसाइमा आश्रय दिने कवि भूपी शेरचनलाई मन परेको थिएन । तर पेमालालाई त्यही धुन मन परेको थियो । र, रेकर्ड गर्ने बेलामा भूपीको सल्लाह नमानी पेमालाले मन पराएकै लयमा गीत रेकर्ड गराए ।
उनले दीपक जङ्गमलाई २८ पटक धुन बदल्न लगाएर गाएको गीत थियो, चाँदनी शाहको ‘एउटा मान्छेको मायाले कति फरक पार्दछ जिन्दगीमा’ । यो गीत नारायणगोपालले दुईवटा लयमा रेकर्ड गराएका थिए ।
नारायणगोपालले चारवटा राष्ट्रिय गीत गाएका छन्– ‘म मरे पनि मलाई मेरो देशको माया छ’, ‘जाग चम्क लम्क हे नौजवान हो’ ‘आमा तिमीलाई जङ्गलभरि नै’ र ‘मुटुको हरेक नसानसामा’ । उनले भजन गाएनन् ।
नारायणगोपाल फुटबलका सोखिन थिए । दशरथ रङ्गशालामा हुने फुटबलको फाइनल म्याच सायदै उनले हेर्न छुटाए । उनले सन् १९८६ को विश्वकप फुटबल गीतकार साथी डा. विश्वम्भर प्याकु¥यालको क्वार्टर, कीर्तिपुरमा हेरेका थिए ।
नारायणगोपाल चेस र पप्लुका पारङ्गत खेलाडी मानिन्थे । खाना बनाउने पनि उनको मुख्य सोखमध्ये पथ्र्यो । उनी इतिहासका ज्ञाता मानिन्थे । उनी सङ्गीतका अध्येता र टेनिसका सोखी थिए । उनले अत्यधिक रुचाएको पत्रिका (म्यागजिन) थियो– ‘नेसलन जियोग्राफिक’ । नेपालमा त्यस बेला यो पत्रिका पाउनु दुर्लभ थियो तर उनी विदेशबाट झिकाएर पनि यो पढ्थे ।
नारायणगोपाल २०३६–०४० सम्म सांस्कृतिक संस्थानको महाप्रवन्धक भए । त्यहाँ जानसाथ करारसेवाका कर्मचारी–कलाकारको पजनी गरेको भनी उनी विवादित पनि भए । उनका आफ्नै गुरु गायक माणिकरत्न र गायिका तारादेवी पनि त्यस पजनीमा परेका थिए ।
वसन्त चौधरीको सक्रियतमामा नेपाल अर्वुद रोग निवारण संस्थाले आयोजना गरेको ‘नारायणगोपाल स्वर्णिम सन्ध्या– २०४५’ नारायणगोपालको गायनजीवनकै अविस्मरणीय र स्वर्णिम सावित हुनपुग्यो ।
वसन्त चौधरी नारायणगोपालका निःस्वार्थ प्रशंसक थिए र छन् । नारायणगोपाल वीर अस्पतालमा सिकिस्त हुँदा गीतकार नगेन्द्र थापा र वसन्त चौधरी पालैपालै चौबीसै घन्टा उनको कुरुवा बसेका थिए । त्यस बेला उनको उपचारका लागि यहाँ उपलव्ध नभएका सबै औषधि वसन्त चौधरीले नै विदेशबाट झिकाइदिएका थिए । उनले नारायणगोपालको इलाजका लागि एकपटक भारतबाट विशेषज्ञ डाक्टर झिकाएर पनि उनको स्वास्थ्य परीक्षण गराएका थिए ।
र, नारायणगोपालले अन्तिम सास लिँदा बसन्त चौधरी र हरिवंश आचार्य मात्र उनीसँग थिए ।
गीतिनाटक ‘मालती–मङ्गले’ को गीत रेकर्डिङ् गराउने बेला नारायणगोपाल र अम्बर गुरुङको बोलचाल थिएन । माधव घिमिरेको अथक प्रयत्नबाट उनीहरूबीच पुनः सम्बन्ध स्थापित भयो । नारायणगोपालले गाएको गीतको मर्मस्पर्शी गायकीका कारण पनि यो गीतिनाटक यति लोकप्रिय भएको भन्ने चर्चा त्यतिबेला उनको गीतजस्तै लोकप्रिय भएको थियो । तर नारायणगोपाल र तारादेवीको सम्बन्ध अम्बर गुरुङसँगको भन्दा चिसो थियो । उनीहरू एकअर्कालाई हेर्नसमेत चाहँदैनथे । त्यसैले प्रज्ञाभवनको रेकर्डिङ् कक्षको बीचमा अग्लो बेरा लगाएर दुईवटा बेग्लाबेग्लै बुथ बनाइयो र उनीहरूले एकअर्कालाई हेर्दैनहेरी ‘मालती–मङ्गले’ का सम्पूर्ण गीतहरू रेकर्ड गराए ।
सुरुमा उनी हिन्दी पाश्र्वगायक मोहम्मद रफीका अनुयायी थिए । एकपटक पिताजी आशागोपालले घिउ किन्न पठाउँदा उनले घिउ साहूको रेडियोमा बजेको रफीको गीत सुन्दासुन्दै घिउ किन्न बिर्सेर रित्तो हात फर्किँदा पिताजीको खप्की खानु परेको थियो । उनी रफीका यति ठूला फ्यान थिए कि ‘बैजू–बाबरा’ नामक हिन्दी फिल्ममा रफीले गाएको ‘तु गङ्गा की मौज, मैं जमुना की धारा’ बोलको गीत जयनेपाल हलबाहिर उभिएर १७ पटक सुनेका थिए । तर पछि उनी किशोर कुमारको फ्यान हुनपुगे ।
